Jaap van Vredendaal
Literair vertaler
Bewegen tussen twee werelden
Een vertaler beweegt zich tussen twee talen, twee culturen en soms tussen twee werelden. Voor de vertaler van middeleeuwse teksten is dat de wereld van het verleden en de wereld van het heden. Hoe voer je de hedendaagse lezer naar de fascinerende wereld van toen? Hoe breng je een oude tekst tot leven in de wereld van nu? Dat is een uitdaging die ik graag aanneem. Mijn hart ligt bij werken uit de Oudgermaanse en Middelhoogduitse literatuur, teksten waardoor ik zelf ooit ben gegrepen en die ik graag voor een groter publiek toegankelijk wil maken.
Jaap van Vredendaal is vertaler. Hij studeerde in Utrecht Duitse en Oudgermaanse taal- en letterkunde, werkte als juridisch vertaler onder meer in opdracht van het Hof van Justitie van de Europese Unie en was als docent verbonden aan de opleiding Duitse taal en cultuur en de masterprogramma’s Literair Vertalen en Professioneel Vertalen van de Universiteit Utrecht.
Als literair vertaler gaat zijn belangstelling vooral uit naar middeleeuwse literatuur. Zo vertaalde hij de Oudsaksische Heliand en het Middelhoogduitse Nibelungenlied in het Nederlands.
Onderzoek en publicaties hebben met name betrekking op vroegmiddeleeuwse Bijbelvertalingen, Middelhoogduitse epiek en de receptie van middeleeuwse werken.
Heliand
De Heliand (‘Heiland’), een van de vroegste meesterwerken uit de Oudgermaanse literatuur, werd rond het jaar 830 geschreven, toen de kerstening van de Saksen nog in volle gang was. Het werk getuigt op unieke wijze van de inculturatie van het christendom in onze landen.
Nibelungenlied
Het Nibelungenlied is ongetwijfeld een van de hoogtepunten uit de middeleeuwse literatuur.
Het heldenepos over Siegfried en Kriemhilde is kort na 1200 geschreven tijdens de bloeiperiode van de Middelhoogduitse epiek.
Nathan de Wijze
Het toneelstuk Nathan der Weise van de Duitse schrijver Gotthold Ephraim Lessing ( (1729-1781), waarvan eind 2013 een vertaling van mijn hand verscheen, is een klassieke tekst uit de Verlichting, maar gaat over een problematiek die actueler is dan ooit.
Publicaties
Boeken
Gotthold Ephraim Lessing, Nathan de Wijze. Uit het Duits vertaald, geannoteerd en ingeleid door Jaap van Vredendaal. Boom: Amsterdam, 2013.
Nibelungenlied. Een middeleeuws epos over liefde en wraak. Uit het Middelhoogduits vertaald, geannoteerd en ingeleid door Jaap van Vredendaal. Boom: Amsterdam, 2011.
Heliand. Een Christusgedicht uit de vroege middeleeuwen. Uit het Oudsaksisch vertaald, geannoteerd en ingeleid door Jaap van Vredendaal. Aangevuld met de fragmenten van de Oudsaksische Genesis, vertaald door Redbad Veenbaas. Met medewerking van Willem van der Meiden. SUN: Amsterdam, 2006.
Artikelen
van Vredendaal, J. (2023). Ankunft zwischen Schein und Wirklichkeit. Tristans Einzug in Tintajel. In Achim Küpper und Barbara Mariacher (Hrsg.), Die Ankunft. Verortungen in Literatur, Kultur und Medien (Deutsche Chronik 65, S. 31-40). Königshausen & Neumann.
van Vredendaal, J. (2021). Die Nibelungenzeichnungen von Ernst Barlach. In Barbara Mariacher und Hans Ester (Hrsg.), Verbotene Bücher. Aspekte einer literaturgeschichtlichen Dynamik (Deutsche Chronik, 64, S. 63-76). Königshausen & Neumann.
van Vredendaal, J. (2019). Loreley aan de Elbe. Webfilter, vrijdag vertaaldag, week 47.
van Vredendaal, J. (2019). Naamloos in Otfrids Evangelieboek. In Ewout van der Knaap en Cees Koster (red.), Teksten in beweging. Over vertaling, vertalers en literatuur (pp. 109-115). Nijmegen: Uitgeverij Vantilt.
van Vredendaal, J. (2017). Abschied auf dem Ölberg. Die Trauer der Jünger im Heliand. In Hans Ester, Barbara Mariacher und Evelyne Tax (Hrsg.), Abschied als literarisches Motiv in der deutschsprachigen Literatur: Festschrift zu Ehren des 75. Geburtstages von Jattie Enklaar (Deutsche Chronik, 62, S. 11-19). Königshausen & Neumann.
van Vredendaal, J. (2016). Van krijgsheer tot kribbe. Over het vertalen van de Heliand. Madoc, 30 (1), (pp. 20-27).
van Vredendaal, J. (2015). ‘Dat Koninkrijk van U, weet U wel, wordt dat nog wat?’ Kanttekeningen bij de Bijbel in Gewone Taal. Filter, 22 (1), (pp. 37-39).
van Vredendaal, J. (2013). Kriemhildes wraak. Armada, 70, (pp. 34-41).
Van Vredendaal, J. (2009). Literaire kunst in de Heliand. In: Vooys. Tijdschrift voor letteren, jaargang 27, nummer 1 (2009), p. 42-54.
van Vredendaal, J. (2007). ‘Die Geschichte des Erlösers von dem Sachsen’ Klopstocks plannen voor een vertaling van de Heliand. In Carole Post van der Linde en Lars van Wezel m.m.v. Annelies Roeleveld (red.), ‘Twai tigjus jere‘ (pp. 81-92). Amsterdam: Vereniging van Oudgermanisten.
van Vredendaal, J. (2004). Leidsman in de lage landen. Naar een Nederlandse vertaling van de Heliand. Filter, 11 (4), (pp. 55-65).
Besprekingen
van Vredendaal, J. (2023). Legenda Aurea, een caleidoscopische kalender van heiligen en feesten (bespreking van Jacobus de Voragine. Legenda Aurea. Levens van de heiligen. Vertaald en ingeleid door Ton Hilhorst en Carolien Hilhorst-Boink. Amsterdam: Boom, 2022). Filter, 30 (1), (pp. 93-103).
van Vredendaal, J. (2022). Besprechung von: Jef Jacobs, Kenny Louwen, Bart Veldhoen und Barend Verkerk. Middle High German Legends in English Translation. Leiden: Leiden University Press, 2021. In Amsterdamer Beiträge zur älteren Germanistik, 82, S. 433-437.
van Vredendaal, J. (2021). De kristallen woordjes van Hartmann von Aue (bespreking van Hartmann von Aue: Íwein, de Ridder met de Leeuw. Een middeleeuwse Arthurroman. Vertaald uit het Middelhoogduits door Wieke Schultink-Dolk. Hilversum: Verloren, 2020). Filter, 28 (1), (pp. 66-81).
van Vredendaal, J. (2015). Over duistere middeleeuwen en een bruin verleden (bespreking van Michael Pye, Aan de rand van de wereld. Hoe de Noordzee ons vormde. Vertaald door Arthur de Smet, Pon Ruiter en Frits van der Waa. Amsterdam/Antwerpen: De Bezige Bij, 2014). Filter, 22 (3), (pp. 23-28).
van Vredendaal, J. (17-8-2015). Gods woord in het Nederlands (bespreking van Paul Gillaerts e.a. (eds.), De Bijbel in de Lage Landen. Elf eeuwen van vertalen. Heerenveen: Royal Jongbloed, 2015). Webfilter.
van Vredendaal, J. (2010). Tussen fantasy en filologie. Tolkiens eigen Edda (bespreking van J.R.R. Tolkien, De legende van Sigurd en Gudrún. Bezorgd door Christopher Tolkien. Vertaald door Piet Verhagen en Renée Vink. Amsterdam: Mynx, 2009). Filter, 17 (2), (pp. 27-36).